देशभक्ति और राष्ट्रीय गौरव के प्रतीक राष्ट्रीय गीत 'वंदे मातरम्' के 150 वर्ष पूर्ण होने के उपलक्ष्य में डाक विभाग द्वारा देशभर के सभी डाकघरों में विशेष स्मरणीय कार्यक्रमों का आयोजन किया जा रहा है। इसी क्रम में भारतीय डाक विभाग द्वारा 7 नवंबर, 2025 को अहमदाबाद में आयोजित एक कार्यक्रम में उत्तर गुजरात परिक्षेत्र के पोस्टमास्टर जनरल श्री कृष्ण कुमार यादव ने डाक विभाग के अधिकारियों और कर्मचारियों संग 'वन्दे मातरम्' का सामूहिक गान किया और 'वन्दे मातरम्' की महत्त्ता पर प्रकाश डाला।
पोस्टमास्टर जनरल श्री कृष्ण कुमार यादव ने कहा कि वंदे मातरम् सिर्फ भारत का राष्ट्रीय गीत नहीं, बल्कि देश के स्वतंत्रता संग्राम से गहराई से जुड़ा है। बंकिमचन्द्र चटर्जी ने 7 नवंबर, 1875 को जब वंदे मातरम् लिखा तो यह भारत की आत्मा का गान बन गया। मातृभूमि को शक्ति, समृद्धि और दिव्यता का प्रतीक बताते हुए इस गीत ने भारत की एकता और आत्मगौरव की जागृत भावना को काव्यात्मक अभिव्यक्ति दी। यह गीत जल्द ही राष्ट्र के प्रति समर्पण का एक चिरस्थायी प्रतीक बन गया। संस्कृत और बाँग्ला मिश्रित भाषा में रचित इस गीत का प्रकाशन सर्वप्रथम उनके उपन्यास 'आनन्द मठ' में अन्तर्निहित गीत के रूप में हुआ था। रवींद्रनाथ टैगोर ने सन् 1896 में भारतीय राष्ट्रीय कांग्रेस के कोलकाता अधिवेशन में यह गीत गाया था। भाषा और क्षेत्र से परे यह गीत स्वाधीनता आंदोलन के दौर में भारत की सामूहिक आत्मा की आवाज बन गया था। विभिन्न भाषाओं में इसका अनुवाद हुआ और यह मातृ भूमि के प्रति प्यार और राष्ट्र भक्ति के प्रतीक रूप में लोगों की जुबां पर चढ़ता गया। देश की आजादी पश्चात संविधान सभा ने 24 जनवरी, 1950 को 'वन्दे मातरम्' को राष्ट्रगीत के रूप में अपनाया।
पोस्टमास्टर जनरल श्री कृष्ण कुमार यादव ने कहा कि डाक टिकटों के माध्यम से भी राष्ट्रीय गीत 'वन्दे मातरम्' को देश-विदेश में प्रसारित करने और युवाओं से जोड़ने में डाक विभाग की अहम् भूमिका रही है। 'वन्दे मातरम्' के 150 वर्ष (1875-2025) को ऐतिहासिक बनाने हेतु प्रधानमंत्री श्री नरेंद्र मोदी जी ने 7 नवंबर, 2025 को इस पर एक स्मारक डाक टिकट जारी किया। डाक टिकट न केवल हमारे इतिहास की झलक प्रस्तुत करते हैं, बल्कि राष्ट्र की भावनाओं और सांस्कृतिक धरोहर को भी संजोए रखते हैं। इससे पूर्व 30 दिसंबर, 1976 को भी 'वन्दे मातरम्' पर भारतीय डाक विभाग द्वारा एक डाक टिकट जारी किया गया था।पोस्टमास्टर जनरल श्री कृष्ण कुमार यादव ने आगे बताया कि डाक विभाग द्वारा 'वंदे मातरम्' के 150 वर्ष पूर्ण होने पर वर्ष भर विभिन्न कार्यक्रमों का आयोजन किया जायेगा। इसमें 'वंदे मातरम्' के समूह गान, प्रश्नोत्तरी प्रतियोगिता के साथ-साथ वर्षभर सेमिनार, कार्यशालाओं, स्कूल-कॉलेजों, तथा विभिन्न प्रदर्शनियों में 'वंदे मातरम्' संबंधित कार्यक्रमों का आयोजन किया जाएगा। 'वंदे मातरम्' थीम पर आधारित फिलेटलिक सामग्री को भी प्रोत्साहित किया जायेगा। इन सबका उद्देश्य राष्ट्रीय गीत के गौरवशाली इतिहास, इसकी सांस्कृतिक महत्ता और राष्ट्रीय एकता के संदेश को जन-जन तक पहुँचाना है।
इस अवसर पर सहायक निदेशक श्री रितुल गाँधी, श्री वारिस एम. वहोरा, लेखा अधिकारी श्रीमती पूजा राठोर, श्री राम स्वरूप मँगावा, सहायक अधीक्षक श्री जीनेश पटेल, श्री रमेश पटेल, श्री रोनक शाह, श्री भाविन प्रजापति, श्री आर टी परमार, श्री हार्दिक राठोड, श्री एस एन घोरी, श्री दीपक वाढेर, श्री आर ए शेख डाक निरीक्षक सुश्री पायल पटेल, निलोफर घोरी, सोनल देसाई, श्री योगेन्द्र राठोड़, आशीष पटेल, साक्षी साहू, सहित तमाम अधिकारी-कर्मचारीगण उपस्थित रहे।
રાષ્ટ્રીય ગીત 'વંદે માતરમ' ની 150મી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે પોસ્ટ વિભાગ વર્ષભર વિવિધ કાર્યક્રમોનું કરી રહ્યું છે આયોજન - પોસ્ટમાસ્ટર જનરલ કૃષ્ણ કુમાર યાદવ
પોસ્ટમાસ્ટર જનરલ કૃષ્ણ કુમાર યાદવે પોસ્ટ વિભાગના અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓ સાથે સામૂહિક રીતે 'વંદે માતરમ' ગાયું.
વંદે માતરમ માત્ર ભારતનું રાષ્ટ્રીય ગીત નથી, પરંતુ તેનો દેશના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ સાથે પણ ઊંડો સંબંધ છે - પોસ્ટમાસ્ટર જનરલ કૃષ્ણ કુમાર યાદવ
દેશભક્તિ અને રાષ્ટ્રીય ગૌરવના પ્રતીક એવા રાષ્ટ્રીય ગીત 'વંદે માતરમ' ના 150 વર્ષ પૂર્ણ થવાના અવસરે, પોસ્ટ વિભાગ દેશભરની તમામ પોસ્ટ ઓફિસોમાં વિશેષ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરી રહ્યું છે. આ ક્રમમાં, 7 નવેમ્બરના રોજ અમદાવાદમાં પોસ્ટ વિભાગ દ્વારા આયોજિત એક કાર્યક્રમમાં, ઉત્તર ગુજરાત પરિક્ષેત્રના પોસ્ટમાસ્ટર જનરલ શ્રી કૃષ્ણ કુમાર યાદવે પોસ્ટ વિભાગના અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓ સાથે મળીને 'વંદે માતરમ' ગાયું અને 'વંદે માતરમ'નું મહત્વ સમજાવ્યું.
પોસ્ટમાસ્ટર જનરલ શ્રી કૃષ્ણ કુમાર યાદવે જણાવ્યું કે વંદે માતરમ ફક્ત ભારતનું રાષ્ટ્રીય ગીત નથી, પરંતુ દેશના સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ સાથે ઊંડો જોડાયેલો છે. જ્યારે બંકિમચંદ્ર ચેટર્જીએ 7 નવેમ્બર, 1875 ના રોજ વંદે માતરમ લખ્યું, ત્યારે તે ભારતના આત્માનું ગીત બન્યું. માતૃભૂમિને શક્તિ, સમૃદ્ધિ અને દિવ્યતાના પ્રતીક તરીકે વર્ણવતા, આ ગીતે ભારતની જાગૃત એકતા અને આત્મસન્માનની ભાવનાને કાવ્યાત્મક અભિવ્યક્તિ આપી. આ ગીત ટૂંક સમયમાં રાષ્ટ્ર પ્રત્યેની ભક્તિનું કાયમી પ્રતીક બની ગયું. મિશ્ર સંસ્કૃત અને બંગાળી ભાષામાં રચાયેલ, આ ગીત સૌપ્રથમ તેમની નવલકથા "આનંદ મઠ" માં સમાવિષ્ટ ગીત તરીકે પ્રકાશિત થયું. રવિન્દ્રનાથ ટાગોરે 1896 માં ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના કોલકાતા અધિવેશનમાં આ ગીત ગાયું હતું. ભાષા અને પ્રદેશને પાર કરીને, આ ગીત સ્વતંત્રતા ચળવળ દરમિયાન ભારતના સામૂહિક આત્માનો અવાજ બન્યું. તેનો વિવિધ ભાષાઓમાં અનુવાદ થયો અને માતૃભૂમિ પ્રત્યેના પ્રેમ અને દેશભક્તિના પ્રતીક તરીકે લોકોમાં લોકપ્રિય બન્યું. ભારતની સ્વતંત્રતા પછી, બંધારણ સભાએ 24 જાન્યુઆરી, 1950 ના રોજ 'વંદે માતરમ' ને રાષ્ટ્રગીત તરીકે અપનાવ્યું.
પોસ્ટમાસ્ટર જનરલ શ્રી કૃષ્ણ કુમાર યાદવે જણાવ્યું કે પોસ્ટ વિભાગે રાષ્ટ્રીય ગીત 'વંદે માતરમ' ને દેશ અને વિદેશમાં ફેલાવવામાં અને ટપાલ ટિકિટો દ્વારા યુવાનો સાથે જોડવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી છે. 'વંદે માતરમ' ના 150 વર્ષ (1875-2025) ને ઐતિહાસિક બનાવવા માટે, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 7 નવેમ્બર, 2025 ના રોજ તેના પર એક સ્મારક ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડી. ટપાલ ટિકિટો ફક્ત આપણા ઇતિહાસની ઝલક જ નહીં પરંતુ રાષ્ટ્રની લાગણીઓ અને સાંસ્કૃતિક વારસાનું પણ જતન કરે છે. અગાઉ, 30 ડિસેમ્બર, 1976 ના રોજ, ભારતીય પોસ્ટ વિભાગ દ્વારા 'વંદે માતરમ' પર એક ટપાલ ટિકિટ પણ બહાર પાડવામાં આવી હતી.
સહાયક નિદેશક શ્રી વારિસ એમ. વહોરાએ જણાવ્યું કે પોસ્ટ વિભાગ "વંદે માતરમ" ની ૧૫૦ વર્ષ પૂર્ણ થવાના નિમિત્તે વર્ષભર વિવિધ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરશે. આ કાર્યક્રમોમાં "વંદે માતરમ" નું સમૂહ ગાયન અને ક્વિઝ સ્પર્ધાઓ, તેમજ સેમિનાર, વર્કશોપ, શાળા-કોલેજના કાર્યક્રમો અને વિવિધ પ્રદર્શનોનો સમાવેશ થશે. "વંદે માતરમ" થીમ પર આધારિત ફિલાટેલિક સામગ્રીને પણ પ્રોત્સાહન આપવામાં આવશે. આ બધાનો હેતુ રાષ્ટ્રગીતના ગૌરવશાળી ઇતિહાસ, તેના સાંસ્કૃતિક મહત્વ અને રાષ્ટ્રીય એકતાના સંદેશને લોકો સુધી પહોંચાડવાનો છે.
આ પ્રસંગે સહાયક નિદેશક શ્રી રીતુલ ગાંધી, શ્રી વારીસ એમ. વહોરા, લેખા અધિકારી શ્રીમતી પૂજા રાઠોર, સહાયક લેખા અધિકારી શ્રી રામ સ્વરૂપ મંગાવા, સહાયક અધિક્ષક શ્રી જીનેશ પટેલ, શ્રી રમેશ પટેલ, શ્રી રોનક શાહ, શ્રી આર. ટી. પરમાર, શ્રી હાર્દિક રાઠોડ, શ્રી એસ. એન. ઘોરી, શ્રી દીપક વાઢેર, શ્રી આર. એ. શેખ અને નિરીક્ષક સુશ્રી પાયલ પટેલ, સુશ્રી નિલોફર ઘોરી, સુશ્રી સોનલ દેસાઈ, શ્રી યોગેન્દ્ર રાઠોડ, આશિષ પટેલ, સાક્ષી સાહુ સહિત સહિત અનેક અધિકારીઓ-કર્મચારીઓ હાજર રહ્યા.
Department of Posts to Organize Yearlong Events to Commemorate 150 Years of the National Song ‘Vande Mataram’ – Postmaster General Krishna Kumar Yadav
Postmaster General Krishna Kumar Yadav, along with Postal Officials, collectively sang the National Song ‘Vande Mataram’
Vande Mataram’ is not just India’s national song; it is deeply connected with the country’s freedom struggle– Postmaster General Krishna Kumar Yadav
Department of Posts is organizing special commemorative events across all post offices in the country to commemorate 150 years of the National Song ‘Vande Mataram’, a symbol of patriotism and national pride. As part of this initiative, during a programme organized on 7th November at Regional Office, Ahmedabad, Postmaster General of North Gujarat Region, Shri Krishna Kumar Yadav, along with postal officials sang 'Vande Mataram' collectively and highlighted the significance and enduring relevance of the song.
Postmaster General Shri Krishna Kumar Yadav said that ‘Vande Mataram’ is not just India’s national song, but it is deeply connected with the country’s freedom struggle. Bankim Chandra Chatterjee wrote Vande Mataram on 7 November 1875, it became the song of India’s soul. Portraying the motherland as a symbol of strength, prosperity, and divinity, the song gave a poetic expression to India’s awakened sense of unity and self-pride. It soon became an enduring emblem of devotion to the nation. Composed in a blend of Sanskrit and Bengali language, the song was first published as part of Bankim Chandra’s novel ‘Anandamath’. Rabindranath Tagore later sang it at the Indian National Congress session in Kolkata in 1896. Transcending language and regional boundaries, ‘Vande Mataram’ became the voice of India’s collective soul during the freedom movement. It was translated into various languages and resonated across the nation as a symbol of love for the motherland and patriotic fervor. After India’s independence, the Constituent Assembly, on 24 January 1950, adopted ‘Vande Mataram’ as the National Song of India.
Postmaster General Shri Krishna Kumar Yadav said that the Department of Posts has played a vital role in spreading the national song 'Vande Mataram' across the country, connecting it with the youth through postage stamps. To make the commemoration of 150 years of ‘Vande Mataram’ (1875–2025) truly historic, Prime Minister Shri Narendra Modi released a commemorative stamp on 7th November 2025. Stamps not only reflect glimpses of our nation’s history but also preserve its emotions and cultural heritage. Earlier, on 30th December 1976, the Department of Posts had also issued a postage stamp dedicated to ‘Vande Mataram’.
Postmaster General Sh. Krishna Kumar Yadav added that to mark 150 years of the National Song ‘Vande Mataram’, Department of Posts will organize various events throughout the year. This will include Mass singing of Vande Mataram, quiz competitions, and yearlong activities such as Vande Mataram events during Seminar/ Workshop at School/College/Universities/Offices and District/State level Exhibitions, Making of Ancillaries, Blowup on Vande Mataram theme. Philatelic materials based on the ‘Vande Mataram’ theme will also be encouraged. The objective of all these initiatives is to spread awareness about the glorious history, cultural significance, and message of national unity embodied in the National Song ‘Vande Mataram’ among people across the country.
On this occasion, Assistant Director Shri Ritul Gandhi, Shri Varis M. Vahora, Accounts Officer Smt. Pooja Rathore, Shri Ram Swaroop Mangawa, Assistant Superintendent Shri Jinesh Patel, Shri Ramesh Patel, Shri Ronak Shah, Shri Bhavin Prajapati, Shri R. T. Parmar, Shri Hardik Rathod, Shri S. N. Ghori, Shri Deepak Vadher, Shri R. A. Sheikh and Inspector Ms. Payal Patel, Ms. Nilofar Ghori, Ms. Sonal Desai, Shri Yogendra Rathod, Ashish Patel, Sakshi Sahu along with other officials were present.
